در بازارهای مالی گاهی بین قیمت‌ها فاصله‌ای می‌افتد که به آن گپ قیمتی می‌گوییم. در بازار بورس بعضی از این گپ‌ها تأثیری در دارایی صاحبان سهام ندارد و تنها ناشی از افزایش سرمایه یا تقسیم سود نقدی است. برای اینکه بتوانیم نمودارها و صورت‌های مالی را درست مطالعه کنیم، لازم داریم تا اینگونه گپ‌های قیمتی را با روش مناسبی به نام تعدیل از میان برداریم. تعدیل قیمت در بورس به ما کمک می‌کند تا تحلیل درستی از وضعیت بازار داشته باشیم.
تعدیل قیمت در بورس چیست؟
وقتی سهمی به افزایش سرمایه می‌رود، در هنگام بازگشایی باید قیمت تعادلی آن محاسبه و به عنوان صفر تابلو لحاظ شود. قیمت تعادلی با استفاده از تعدیل محاسبه می‌شود. برای مثال اگر افزایش سرمایه صددرصدی را تجربه کند، قیمت هر سهم نصف می‌گردد و تعداد سهام دوبرابر می‌شود. این مسئله هیچ تغییری در دارایی سهامداران ایجاد نمی‌کند. به همین خاطر فاصله قیمتی حاصل‌شده، صحیح نبوده و ناشی از تغییرات اعداد است و باید با سرمایه جدید، قیمت‌های قبلی تعدیل شوند.
البته همه تعدیل‌ها به خاطر افزایش سرمایه نیست. اگر انواع تعدیل قیمت در بورس را نمی‌شناسید، ادامه مطلب را از دست ندهید.
انواع تعدیل قیمت در بورس
سهم‌های مختلف به دلایل متنوعی نیاز به تعدیل قیمت پیدا می‌کنند.
تعدیل قیمت بعد از افزایش سرمایه
یکی از متداول‌ترین دلایلی که باعث می‌شود قیمت سهام نیاز به تعدیل پیدا کند، افزایش سرمایه است. در فرایند افزایش سرمایه، صرف نظر از اینکه با چه روشی انجام می‌گیرد، دارایی سهامداران تغییر نمی‌کند. به همین خاطر اختلاف قیمت بازگشایی و قیمت قبل از مجمع، اختلافی بی‌معناست. این اختلاف باعث می‌شود تا با استفاده از تعدیل قیمت، مزاحمت‌های آن را از نمودار حذف کنیم.
توجه کنید که اگر افزایش سرمایه از محل آورده نقدی باشد، حق تقدم سهامداران نیز در تعدیل قیمت سهام لحاظ می‌شود.
تعدیل قیمت ناشی از پرداخت سود نقدی
شرکت‌های بورسی مختار هستند که سود حاصله را پرداخت کنند یا نکنند. در صورتی که شرکتی تصمیم به پرداخت سود نقدی داشته باشد، قیمت سهام آن به نسبت سود پرداختی تعدیل می‌شود. در این فرایند به میزان سود پرداختی، از قیمت تعادلی سهم کاسته و با قیمت جدید وارد فرایند حراج معاملاتی می‌گردد تا قیمت جدید کشف شود.
تعدیل قیمت با ترکیبی از دلایل
یک شرکت می‌تواند همزمان با افزایش سرمایه، سود نقدی نیز پرداخت کند. یا اینکه بخشی از افزایش سرمایه را از محل سود انباشته و بخش دیگری را از محل آورده نقدی انجام دهد. در این زمان نیز تعدیل قیمت به صورت ترکیبی انجام شده و تأثیر هرکدام به صورت جداگانه روی قیمت سهام لحاظ می‌شود.
نمودارهای تعدیل‌شده و تعدیل‌نشده چه تفاوتی دارند؟
نمودارهای تعدیل شده با استفاده از محاسبات ریاضی، اختلافات قیمتی ناشی از افزایش سرمایه یا تقسیم سود را تعدیل می‌کنند. این نمودارها برای تحلیل تکنیکال مناسب بوده و مرسوم است که قبل از تحلیل هر نمودار تکنیکالی در بورس ایران، تنظیمات نمودار را روی حالت تعدیل‌شده قرار می‌دهند.
در نمودارهای تعدیل‌نشده، اختلافات قیمتی ناشی از افزایش سرمایه و تقسیم سود حضور دارند و می‌توانند باعث خطا در تحلیل شوند. البته افرادی هستند که از نمودارهای تعدیل‌نشده نیز برای تحلیل سهام استفاده می‌کنند. اما چون این اختلاف قیمت واقعی نیست و تأثیر بر دارایی کل سهامدار ندارد، نمودارهای تعدیل‌شده کارایی بیشتری در تحلیل بازار دارند.
فرمول تعدیل قیمت سهام
اگر برای شما هم سوال است که قیمت صفر تابلو در هنگام بازگشایی چگونه محاسبه می‌شود، جواب سوال‌تان همین‌جاست. برای تعدیل قیمت سهام، فرمول مشخصی وجود دارد. چه سهم به افزایش سرمایه رفته باشد و چه به مجمع تقسیم سود، کافی است که از فرمول زیر استفاده کنید.
استفاده از این فرمول بسیار آسان و کاربردی است و تنها چند نکته دارد. بگذارید از معرفی هر بخش آن شروع کنیم. Pt به قیمت صفر تابلو در بازگشایی اشاره دارد و P0 به آخرین قیمت قبل از بسته شدن سهم. این دو بخش در فرمول ثابت هستند. اما بخش‌های دیگر بستگی به نوع مجمع سهم و نوع تعدیل قیمت دارد. در صورتی که سهم تقسیم سود داشته، D اشاره به مبلغ تقسیم شده دارد و کافی است جایگذاری کنید. برای مثال اگر سهمی تنها صدتومان تقسیم سود داشته است، کافی است از آخرین قیمت سهم قبل از مجمع، صدتومان کم کنید تا قیمت صفر تابلوی بعد از مجمع تقسیم سود پیدا شود.
در صورتی که سهمی به افزایش سرمایه ناشی از مطالبات و آورده نقدی رفته باشد، فاکتور آلفا نشان‌دهنده آن خواهد بود. کافی است که درصد افزایش سرمایه را جایگذاری کنید. برای مثال برای صددرصد افزایش سرمایه، باید عدد یک را جایگذاری نمایید. همچنین اگر سهم شما افزایش سرمایه ناشی از سود انباشته داشته است، فاکتور بتا دخیل شده و باید جای آن درصد افزایش سرمایه را به شکل گفته شده، وارد نمایید.
همانطور که می‌بینید این فرمول برای تعدیل قیمت ترکیبی نیز کاربردی است. برای مثال اگر سهمی صدتومان تقسیم سود داشته و پنجاه درصد افزایش سرمایه از محل سود انباشته و پنجاه درصد افزایش سرمایه از محل آورده نقدی را تصویب کرده است، کافی است که به جای D، صدتومان (یا هزار ریال) و به جای آلفا و بتا عدد 0.5 را قرار داده و محاسبات را انجام دهید.
مزایا و معایب تعدیل قیمت
تعدیل قیمت در بورس مزایا و معایبی دارد که بد نیست آن‌ها را مرور کنیم.
مزایای تعدیل قیمت در بورس
تعدیل قیمت در بورس باعث می‌شود تا در محاسبات خود با اعداد قیمت کوچک‌تری درگیر باشیم. این مسئله باعث سادگی تحلیل ما می‌شود. برای مثال کار کردن با رقم هزارتومان ساده‌تر از سی هزارتومان است. تعدیل قیمت در بورس می‌تواند باعث افزایش جذابیت بازار نیز شود. در طول زمان ثابت شده است که قیمت‌های کمتر، از نظر روانی جذابیت بیشتری برای خرید داشته‌اند. جالب است بدانید که این موضوع فارغ از ارزندگی سهم موردنظر می‌تواند کاربردی باشد. به همین خاطر، تعدیل قیمت سهام می‌تواند باعث پویایی و تداوم جذابیت بازار برای معامله‌گران شود.
معایب تعدیل قیمت در بورس
تعدیل قیمت در بورس همانقدر که کار با اعداد را راحت‌تر می‌کند، همانقدر هم برای حسابداران می‌تواند دردسر باشد. چرا تعدیل قیمت سهم در تمامی صورت‌ّهای مالی مؤثر است و تحلیلگران و حسابداران شرکت‌ها مجبورند تا با دقت تمامی ارقام را متناسب با تقسیم سود یا افزایش سرمایه، تعدیل کنند. البته با پیشرفت محاسبات کامپیوتری و مکانیزه شدن حساب‌های مالی، این فرایند بسیار ساده‌تر شده است.
آیا تمامی گپ‌های قیمتی را باید تعدیل کنیم؟
سوالی که ممکن است ذهن شما را درگیر کند، این است که آیا باید هر گپ قیمتی را در نمودار تکنیکال تعدیل نماییم؟ خیر! نباید هر گپ قیمتی را تعدیل کرد. چرا که بعضی از فاصله‌های قیمتی ناشی از تفاوت عرضه و تقاضا در روز بازگشایی یا معامله سهم بوده و در دارایی سهامداران مؤثر است. همچنین گپ‌های قیمتی واقعی، اطلاعات زیادی را درباره شرایط اقتصادی و عرضه‌وتقاضای بازار به معامله‌گران می‌دهند. تنها گپ‌هایی که تأثیری در دارایی کل سهامداران ندارند (مانند گپ ناشی از افزایش سرمایه و تقسیم سود) باید در نمودارهای تکنیکال تعدیل شوند.
قیمت بازگشایی سهام دقیقاً با قیمت تعدیل‌شده برابر است؟
توجه کنید قیمتی که شما با فرمول محاسبه می‌کنید، قیمت تئوریک سهم است و لزومی ندارد که در هنگام حراج ناپیوسته دقیقاً همان قیمت بازگشایی شود. بلکه با توجه به شرایط بازار و رقابت میان عرضه و تقاضا، قیمت بازگشایی می‌تواند بالاتر یا پایین‌تر از قیمت تعدیل‌شده سهام باشد. این موضوع بستگی به دامنه نوسان و شرایط بازار دارد.
جمع‌بندی
تعدیل قیمت در بورس از اصطلاحاتی است که همواره با آن سروکار دارید. اگر می‌خواهید تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی خوبی داشته باشید، باید بتوانید قیمت تعدیل‌شده را محاسبه و وضعیت سهم در هنگام بازگشایی بعد از تعدیل قیمت را رصد کنید. گاهی اوقات افزایش سرمایه، با کاهش رقم قیمت سهم می‌تواند باعث ایجاد جو روانی مثبت برای تقاضای آن سهم شود که فرصتی معاملاتی به شمار می‌رود. بررسی صورت‌ّهای مالی (با احتساب قیمت تعدیل‌شده) در این مواقع ضروری است. به همین خاطر باید نحوه محاسبه قیمت تعدیل‌شده را هم به خوبی بلد باشید.